آیا خواب می‌تواند باعث فراموشی شود؟!
تحقیقات جدید بر روی موش‌ها نشان می‌دهد که خواب باعث می‌شود مغز برخی خاطرات را فراموش کند. گاهی واقعاً عذاب آور است که یک خاطره را نصفه و نیمه در ذهن داریم یا فراموش کرده‌ایم که کجا ماشین را پارک نموده‌ایم؟ فراموشی بیش از حد یک مشکل اساسی محسوب می‌شود، اما فراموش کردن “عادی” در واقع ضروری است. از این گذشته، به خاطر سپردن آنچه در حال حاضر اهمیت دارد برای ذهن نسبت به دیگر خاطرات اولویت دارد به طور مثال یادآوری شماره تلفن خانه‌ای که ۱۰ سال پیش در آن زندگی کرده‌اید را ممکن است حافظه شما را برای حذف کردن شماره تلفن فعلی مسدود کند.
اما دلیل اینکه دقیقاً چگونه مغز خاطرات غیر ضروری را فراموش می‌کند؛ مدتهاست که نامشخص است. اکنون یک سری مطالعات کاملاً جامع انجام گرفته که سرنخ مهمی را به ما می‌دهد. در واقع تحقیقات نشان می‌دهد که برای یادآوری آنچه مهم است، باید آنچه مهم نیست را فراموش کنیم که می‌تواند در دو سطح در مغز اتفاق بیفتد ،”تمیز کردن” حافظه از اطلاعات بی‌ربط هنگام حفظ و تحکیم خاطرات خود و “مسدود کردن” اطلاعات بی‌ربط هنگام تلاش برای بازیابی یک خاطره.
تأثیر خواب بر روی حافظه
تأثیر مثبت در یادآوری به وسیله مکانیزم دوم یعنی مسدود کردن اطلاعات بی‌ربط از دهه ۵۰ شناخته شده است. اما مطالعه جدید، که در موش‌ها انجام شده؛ از مکانیسم‌های مخفی فراموشی حاکی است. محققان ادعا می‌کنند که فراموش کردن به دلیل فعال شدن نورون‌های خاصی به نام MCH واقع در هیپوتالاموس مغز است که در انتشار ملاتونین نقش دارد. ما می‌دانیم که ملاتونین بر خواب تأثیر می‌گذارد و نورون‌های MCH نیز در فرآیند خواب و مرتب کردن ذهن در خواب درگیر هستند.
محققان نشان می‌دهند که فراموش کردن فقط در هنگام مرتب کردن خاطرات برای حفظ آنها اتفاق می‌افتد (نه هنگامی که خاطرات را رمزگذاری یا بازیابی می کنیم). خواب نیز دوره‌ای از شبانه‌روز است که سلول های عصبی MCH حافظه به هم ریخته را تمیز می‌کنند و بسیاری از خاطرات در این مرحله فراموش می‌شوند. آنها با تزریق مواد شیمیایی به مغز موش‌ها به منظور مهار این سلولهای عصبی نتایج بسیار مهمی را بدست آوردند. به طرز شگفت آوری محققان این سلولهای عصبی را به طور کامل از مغز موش‌ها خارج کردند که در طولانی مدت حافظه موش‌ها بهبود یافت. از طرف دیگر، تقویت شدن این نورون‌ها مانع عملکرد درست حافظه موش‌ها می‌شد.
آیا نتایج این تحقیق قابل اتکاء است؟
بنابراین محققان استدلال می‌کنند که این روند عصبی ممکن است روزی برای درمان مشکلات حافظه استفاده شود. البته هنور مشخص نیست چگونه می‌توانیم کاملاً مطمئن باشیم این سلولهای عصبی بجای اینکه باعث اختلال در عملکرد حافظه شوند، به طور خاص تنها در پاکسازی اطلاعات نامربوط نقش دارند؟ و آیا می‌توان از نتایج مثبت فراموشی برای حفظ اطلاعات مهم‌تر چشم پوشی کرد.
بعلاوه حافظه موش‌ها با حافظه انسان لزوماً یکی نیست و گسترش این یافته‌ها برای حافظه انسان خیلی زود است. با این وجود، به لطف این تحقیق در یک مسیر هیجان انگیز قرار داریم؛ گرچه بسیار بعید است که بتوانیم با مهار چند نورون بتوانیم حافظه انسان را برای یادآوری جای یک ماشین پارک شده بهبود بخشیم.
